Archeologische vindplaats Stein - Kasteel Stein

“Dat ik hier mag wonen” zullen de bewoners van het appartementencomplex pal naast de ruïne van kasteel Stein dagelijks denken, en zo is het ook want het kasteel zelf was eeuwenlang bewoond door een parade van hoogadelijken. We zetten ze voor je op een rij…
Herman van Elsloo is de stamvader van de Steinse dynastie, en krijgt begin 13e eeuw de Heerlijkheid Stein in bezit. Herman is van 1218 tot 1220 kruisvaartridder.

Herman’s zoon Arnold noemt zich als eerste Heer van Stein. Zijn zegel uit 1231 laat het opschrift zien: Sigilum Arnoldi de Steine. Het vermoeden bestaat dat de donjon in deze periode, begin 13e eeuw is gebouwd: een 21 meter hoge verdedigingstoren, waarvan 16 meter boven de motte uitsteekt, met muren van 3¼ meter dik. Wetenschappers uit Leiden vermoeden dat de donjon mogelijk al in de 11e eeuw is gebouwd. Er volgen meerdere Arnolden van Stein. In 1288 neemt een Arnold van Stein onder de graaf van Loon deel aan de beroemde Slag van Woeringen. Hij is tot ridder geslagen en zijn moed en wapenfeiten worden genoemd in het Rijmdicht van Jan van Heelu. Vermoed wordt dat onder deze Arnold van Stein het eerste middeleeuwse kasteel is gebouwd.

Het wapenschild van de eerste heren van Stein, zeven rode ruiten in een gouden veld doet zijn intrede. Het maakt nog steeds deel uit van het huidige gemeentewapen van Stein. In het midden van de 14e eeuw gaat de heerlijkheid Stein in vrouwelijke lijn over naar het geslacht Van Merwede en vervolgens naar Van Brederode, Van Heinsberg en Van Nassau-Dillenburg. Maria van Loon, gravin van Heinsberg en vrouwe van Stein, en haar man Jan van Nassau-Dillenburg besluiten in 1465 om de heerlijkheid Stein te verkopen aan de Gelderse edelman Herman van Bronckhorst-Batenburg. Deze Herman is de jongste zoon van het zeer vermogende echtpaar Dirk van Bronckhorst-Batenburg en Catharina van Gronsveld. Herman sterft in 1520 is begraven in de grafkelder van de Sint Martinuskerk in Stein. Onder deze Herman van Bronckhorst-Batenburg wordt het kasteel aanzienlijk verbouwd en uitgebreid. De 13e eeuwse burcht wordt voorzien van een barbacane: een versterkte voorburcht met een kasteelpoort en twee verdedigingstorens.

Kleinzoon Herman van Bronckhorst-Batenburg weet in het begin van de 16e eeuw het stamgoed Batenburg bij Nijmegen terug te krijgen. Hij is getrouwd met Petronella van Praet. Zijn kinderen raken volop betrokken bij de Opstand tegen de Spaanse overheersing onder koning Filips II, het begin van de 80-jarige oorlog. De zonen staan aan de kant van Willem van Oranje en ze zijn aanhangers van de nieuwe religie. De jongste zonen Gijsbert en Diederik worden in 1567 gevangengenomen en op last van de hertog Alva op 1 juni 1568 in Brussel onthoofd. Willem, de oudste zoon en heer van Stein, sneuvelt in 1573 bij Haarlem. En Karel, de tweede zoon, heer van Biecht (Obbicht), die in 1568 Willem van Oranje heeft geholpen bij de vermaarde overtocht van diens leger over de Maas, wordt in 1580 in Keulen doodgeschoten.

Karel’s zoon Maximiliaan van Bronckhorst-Batenburg wordt heer van Stein en Batenburg. Door zijn huwelijk met Alverta van Vlodrop wordt hij ook heer van Frechen, een plaats in Duitsland bekend van het middeleeuwse steengoed. In zijn opdracht is onder meer een kruik vervaardigd met daarop het wapen van Willem van Oranje en het opschrift: WILLHELMVS*VAN*ASHAWEN*EIN*PRENSS*EDDELLEM*STAM*IN*GODES*NAEM. Anna Maria Sidonia van Bronckhorst-Batenburg, de oudste dochter van Maximiliaan, trouwt in 1624 met Florens de Merode. Hun zoon Maximiliaan trouwt met de dochter van zijn broer Ferdinand: typische huwelijkspolitiek, puur en alleen om bezit bij elkaar te houden. Uit dit huwelijk wordt Jean Philippe Eugene de Merode geboren.

Onder de Merode’s verandert het kasteel aanzienlijk. Rond 1740 verkrijgt de familie De Kinsky de heerlijkheid Stein. In toenemende mate ontstaan er spanningen met de bevolking van Stein tot in 1777 de vlam in de pan slaat en de heren van Stein van hun kasteel worden verjaagd. Dit is het begin van het verval van het kasteel. De familie hoopt eind 18e eeuw het kasteel opnieuw te kunnen betrekken, maar onder het bewind van de nieuwe Europese heerser Napoleon is het gedaan met de invloed van de adel. In 1820 verkrijgt de Luikse familie DeJaer - Grisard kasteel Stein. De weduwe Grisard laat rond 1830 op de Nederhof een nieuw kasteel bouwen en een aantal jaren later wordt door de familie Wauters het nieuwe koetshuis gebouwd. De oude burcht is vervallen tot een ruïne en wordt als element opgenomen in het romantische kasteelpark in Engelse landschapsstijl. Boomgroepen, hoogteverschillen, verrassingselementen, een zwaneneiland, de donjon als belvedère met zichtlijnen naar Hasselt en Maastricht: allemaal elementen die deel uitmaken van een romantisch kasteelpark.

In 1920 breekt opnieuw een nieuwe periode aan. De Missionarissen van het Heilig Hart hebben het complex aangekocht en verbouwen het tot een missiehuis: De theologische opleiding wordt er gevestigd. Tot 1966 worden er meer dan 500 priesters gewijd, waarvan er circa 350 vertrokken zijn naar de missiegebieden. Na het stoppen van de priesteropleiding heeft het missiehuis de functie gehouden van een kloosterbejaardenoord, waar ook zusters van de congregatie verbleven. In 1996 vertrekken de laatste religieuzen. Het missiehuis wordt verbouwd tot appartementen. De ruïne en het kasteelpark is overgedaan aan de gemeente Stein, die het in 2014 voor een symbolisch bedrag heeft verkocht aan Stichting Het Limburgs Landschap. Vrijwilligers van Stichting Erfgoed Stein verzorgen op aanvraag rondleidingen op de kasteelruïne.
Toeristische informatie: 

Kasteelruïne Stein
Ondergenhousweg 14 - 6171 GW Stein

Bezoektijden
Voor groepen vanaf 10 personen op afspraak te bezoeken.
Entree € 4.50 voor volwassenen
Kinderen t/m 12 jaar gratis
Aanmelden bezoek Kasteelruïne of groepsbezoek museum: info@stichtingerfgoedstein.nl

Download de app

LET OP: De archeologische vindplaats ligt in het Patersbos bij Kasteel Stein. Je kunt de speerlocatie op 2 manieren bereiken:
1. Via de ingang bij kruispunt van Scharbergweg met de Ondergenhousweg. Volg het bordje kasteel/ruïne. Je komt uit bij een pad dat begint met een houten slagboom. Dit pad buigt af naar links. Wanneer je dit pad volgt zul je bij de archeologische vindplaats uitkomen.
2. Via Brouwerij de Fontein op Ondergenhousweg 15. Volg de steenwegstraat richting de Nederhof. Hier vind je een parkeerplaats en bij deze parkeerplaats begint ook het pad dat je naar de Archeo locatie leidt.
TIP: Bezoek ook eens de archeologische vindplaats ''de Neolitische grafkelder'' in Stein
Meer informatie over deze grafkelder