Waarschijnlijk werd In 1546 op de markt, waar de zes hoofdstraten op uitkomen, een mergelstenen stadswaterput geplaatst. Resten van die put worden in 2016 teruggevonden tijdens archeologisch onderzoek. Het is een bijzondere vondst die ons veel vertelt over het leven binnen de stadswallen.
We nemen je mee terug naar de tijd waarin Philips van Horne Heer van Weert is. De Sint Martinuskerk en het stadshuis staan nog in de bouwsteigers. Het water uit de put wordt gebruikt om bier te maken en als drinkwater voor het vee. De markt is dan al een centrale ontmoetingsplaats met woonhuizen, herbergen en kroegen. De periode midden vijftiende tot midden zestiende eeuw staat wel bekend als de Gouden Eeuw voor Weert. De stad groeide destijds in aanzien als vestingstad.
Het water uit de put had ook een belangrijke functie bij het blussen van branden. Zo zal het ook zijn gegaan bij de grote stadsbrand van 21 oktober 1723 waarbij meerdere huizen in het centrum in rook opgaan. Het water wordt met leren emmers opgehesen uit de put. Ook de kerk en het stadhuis lopen brandschade op en vrijwel de hele graan- en voedselvoorraad gaat in vlammen op. De Weertenaren gaan daarna een barre hongerwinter in.
Het is in die tijd van levensbelang dat een openbare put schoon water geeft. Het water wordt eerst gekookt om het te steriliseren voordat het gedronken wordt. Om erop toe te zien dat het water schoon blijft worden putmeesters aangesteld. Er komt een verbod om vuilnis te dragen bij de put, of om zich te ontlasten in en aan de put op de Markt. Uit schriftelijke bronnen weten we dat ook het inwerpen van dode beesten, hout, beenderen of stenen verboden wordt.
Ter vervanging van de open waterputten worden vooral vanaf het midden van de zeventiende eeuw handpompen geplaatst in Nederlandse steden en dorpen. Putmeesters worden pompmeesters. Voor de openbare watervoorziening zijn ook in Weert vanaf de 18de eeuw diverse waterpompen in de straten bekend. De openbare watervoorziening raakt in de loop van de 19de eeuw echter steeds meer in verval. Dat geldt overigens ook voor de Weerter stadsgrachten, stadswallen en stadspoorten. Zo worden in 1817 de resterende vestingwerken van Weert gesloopt. Vanaf die tijd wijzigt ook de functie van de stadsgrachten. Deze raken steeds meer in onbruik en worden daarom versmald tot meer dan de helft van de oorspronkelijke (middeleeuwse) breedte. Ook de aanleg van de Zuid-Willemsvaart speelt in die tijd een belangrijke rol in de zich wijzigende waterhuishouding.
In het laatste kwart van de 19de eeuw komt er steeds meer aandacht voor hygiëne. Inwoners krijgen “eigen” waterpompen in huis en er komen openbare leidingen. Het is het einde van de openbare waterpompen. De Weerter openbare waterpompen, waaronder ook de historische waterput én de stadsgrachten rond Weert worden in het begin van de 20ste eeuw gedempt.
Na het archeologisch onderzoek in 2016 wordt besloten om de waterput niet verder op te graven en goed geconserveerd te bewaren voor het nageslacht.
Download de app
LET OP: De locatie van de tegel is bij het terras aan de zijkant van brasserie D' Oude Markt op de Markt in Weert. Hier zie je ook de contouren van de plek waar de waterput oorspronkelijk heeft gestaan.
TIP: Deze locatie is onderdeel van de Archeo belevingsroute op het eiland van Weert en de archeologische fietsroute Weert het eiland en haar sferen.
Meer informatie:
www.stadsgidsenweert.nl
www.erfgoedhuisweert.nl
www.museumw.nl